HAN HOLLANDER

2024-10-04, door: George Sieverding

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column

Tijdens een TV uitzending van omroep Max op donderdag 26 september 2024 wordt het boek
"HAN HOLLANDER: DE EERSTE RADIOSTEM VAN HET NEDERLANDSE VOETBAL" van Govert van Brakel gepresenteerd. Snel naar de boekwinkel om met de boekenbon van Wouter dit bijzondere boek te bestellen. Uiteraard nog niet in de winkel omdat het de 26e uit is gekomen maar de volgende dag word ik al gebeld dat het is gearriveerd. Waarom deze interesse? Het bijzondere verhaal van een bijzondere man!

Han Hollander (Hartog was zijn eigenlijke voornaam)
Geboren: 05-10-1886 (Deventer)
Ouders: Simon Hollander en Frouwke Hollander-Hoogstraal (Joods gezin)
8 kinderen (4 jongens en 4 meisjes)

Al eerder maakte ik melding van mijn stadsgenoot (Haarlem) Pim Mulier als de "Vader van de Nederlandse Sportwereld". Mulier stond aan de wieg de ontwikkelingen in de Sport, eind negentiende, begin twintigste eeuw. Naast actief sporten, onder andere voetbal - hockey en atletiek, was Mulier een fervent schaatsenrijder. In 1909 werd de eerste Elfstedentocht, 200 km op natuurijs, gereden op initiatief van Mulier. Ook de eerste Nijmeegse Wandelvierdaagse, eveneens in 1909, werd door Mulier georganiseerd. Rond de eeuwwisseling raakte de jeugd helemaal in de ban van het voetballen en dat gold ook voor de gebroeders Karel en Han Hollander. In 1902 richtten de broers, samen met wat vrienden, Be Quick Deventer op. Om deel te kunnen nemen aan de NVB (Nederlandse Voetbal Bond) moest de naam veranderen omdat er al teveel verenigingen Be Quick heetten. Karel kwam met de naam Go Ahead. Go Ahead dat heden ten dage nog altijd in de hoogste landelijke divisie speelt.

Hollander's interesse betreft alle sporten. Hij "vreet" werkelijk alles wat hij kan vinden, al is dat in de begin jaren nog niet veel. Schrijven als hobby, schrijven als beroep, schrijven vanuit passie dat geldt voor Hollander.
Januari 1904, direct na afronding van de middelbare school, volgt militaire dienst. 6 weken soldaat. Vanwege zijn leeftijd, nog geen 18 jaar, komt Hollander bij de verbindingstroepen en wordt radiotelegrafist. Tijdens deze korte periode komt hij in contact met Willem Vogt. Na de dienstplicht vertrekt Vogt naar Indië en Hollander komt bij de spoorwegen terecht. Tientallen jaren later komen zij weer in contact. Voorlopig blijft het bij plaatsbewijzen verkopen en spoorbomen bedienen. In 1907, amper twintig, volgt overplaatsing naar het hoofdkantoor in Amsterdam. 6,50 wordt het weeksalaris.

Hollander huurt een kamertje. Daar ontmoet hij met enige regelmaat Leentje (06-10-1886). Het blijkt de liefde van zijn leven te zijn. In 1912 stappen zij in het huwelijksbootje. Het feest wordt natuurlijk gevierd in Deventer waarbij Go Ahead een grote rol speelt. Terug naar Amsterdam. Naast zijn opmars bij de spoorwegen blijft zijn grote wens sportjournalist. Terwijl in 1914 de Eerste Wereldoorlog losbarst stapt Hollander over van Go Ahead naar AFC, uiteraard in Amsterdam. Nauwelijks een jaar later wordt dochter Froukje geboren (25-10-1915). Door een fusie tussen twee spoorwegbedrijven moet het personeel mee naar Utrecht. Hollander blijft in Amsterdam en dat betekent: zoeken naar ander werk. Dat wordt sportjournalist bij De Telegraaf. Dagelijks artikels en als eerste krant worden deze artikels voorzien van foto's. Namens De Telegraaf gaat Hollander verslag doen van Nederland - Zwitserland. Maar hij gaat verder. Publiekelijk pleit Hollander voor een vorm van betaald voetbal. De NVB is tegen en er volgt gedurende vele jaren geen discussie. Zijn "cluppie", Go Ahead, is inmiddels tweemaal Nederlands Voetbalkampioen (1917 en 1922) en zal dat in 1930 en 1933 herhalen.

In 1917 wordt de NSF (Nederlandse Seintoestellen Fabriek) opgericht. De radio doet haar entree. Vogt komt opnieuw in beeld. Verkoopleider bij de NSF en de wens om te gaan uitzenden. Met toestemming van de PTT gaat Vogt aan de slag. 1923 is het zover, de eerste uitzending. De luisteraars zijn dolenthousiast. De vraag naar vroegtijdige informatie leidt tot de start van de Radio Luistergids. Mede door Philips wordt de radio bereikbaar voor iedere Nederlander. Hollander kan in Nederland niet terecht voor voetbalverslaggeving. Hij luistert naar Engeland en doet veel ervaring op. In 1928 vraagt Vogt aan Hollander of hij belangstelling heeft om de sport via de radio te introduceren. Lang hoeft Hollander hierover niet na te denken. Op 11 maart 1928 maakt hij zijn debuut Nederland - België 1-1. Het luistervolk is enthousiast. Vrouw Leen en dochter Froukje zijn trots. Hollander kan praten als Brugman. Er komt een vervolg, ditmaal tegen Denemarken 2-0. Dan volgen de Olympische Spelen in Amsterdam (1928). Het NOC weigert radio uitzendingen. Hollander verslaat zoveel mogelijk onderdelen voor zijn krant. Na de Spelen wordt het Olympisch Stadion de vaste thuisbasis van het Nederlands Elftal. Vanaf 4 november 1928 wordt het een vertrouwde plek voor Hollander. Voetbal op de radio: een succesformule.

De omroepverenigingen, VARA - AVRO - KRO en NCRV, schieten als paddenstoelen uit de grond. De lopende banden van Philips, de gloeilampen fabriek uit Eindhoven, produceren radio's zoals de televisie na de Tweede Wereldoorlog. Hollander wordt een bekende Nederlander, de radiostem van het Nederlandse Voetbal. Geleidelijk wordt het voetbal internationaler. Hollander doet verslag van de interland Italië - Nederland 3-2 vanuit Milaan. De spelers van Oranje brengen de fascistische groet, de gestrekte arm! Hollander gaat de wedstrijden uit de hoogste klassen voorbeschouwen. De uitzending wordt immens populair. Op 29 oktober 1929 (de zogenaamde Zwarte Dinsdag) stort de effectenbeurs van New York in elkaar. De consequenties zijn enorm. Grote werkeloosheid en armoede zijn mede de oorzaak van de ontwikkelingen in Duitsland (Hitler en de NSDAP - Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij) gevolgd door de oprichting van de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) onder leiding van Anton Mussert. De wereld is in sneltreinvaart aan het veranderen doch de Sport blijft voor afleiding zorgen en Hollander heeft het drukker dan ooit. Heel Nederland zingt in 1934 "Wij gaan naar Rome", het WK in 1934 via Milaan, de wedstrijd tegen Zwitserland. 3-2 voor Zwitserland. Weg WK.

Van 1 tot 16 augustus 1936 vinden de Olympische Spelen van Berlijn plaats. Het adagium van Hollander: sport verbroedert. Sport en politiek hebben niets met elkaar te maken. Een naïeve gedachte zoals niet veel later zou blijken. Alles staat volledig in het teken van NAZI propaganda. Hollander doet enthousiast verslag. Na afloop krijgt Hollander een handdruk van Joseph Goebbels, Rijksminister van Volksvoorlichting en Propaganda. Bijna een jaar later ontvangt hij een medaille en oorkonde persoonlijk getekend door Der Deutsche Reichskanzler A. Hitler (20-04-1937). Hollander ontvangt eveneens een Koninklijke onderscheiding. De wereld dendert richting afgrond. Sombere ontwikkelingen over de Joden in Duitsland doen de angst toenemen. Vele Duitse Joden slaan op de vlucht onder andere naar Nederland. De eerste Nederlandse Joden steken over naar Engeland of de Verenigde Staten. Ook Hollander wordt hiermee geconfronteerd doch verwijst telkenmale naar zijn medaille en oorkonde van Herr Hitler, dus geen zorgen. Hoe anders zou het verlopen.

De Duitse inval in Nederland, 10 mei 1940, doet wederom een grote groep Joden de oversteek maken. Hollander krijgt binnen een maand ontslag bij de radio door zijn "slapie" Vogt. Bij De Telegraaf wordt zijn salaris gehalveerd. De gedachte dat Hollander het zal overleven blijft. De anti Joodse maatregelen nemen echter bijna dagelijks toe. De eerste deportaties komen op gang. Hollander besluit onder te duiken maar wordt uiteindelijk verraden. Jodenjagers is de benaming voor mensen die ondergedoken Joden opsporen. Voor elke aangegeven Jood betaalt de Duitse bezetter een premie "kop geld geheten".
Aanvankelijk bedraagt dit 2,50 gulden doch geleidelijk wordt dit verhoogd tot 40 gulden. Samen met zijn vrouw komt Hollander in kamp Westerbork terecht. Gezien zijn positie en de oorkonde van Herr Hitler krijgt het gezin een bevoorrechte positie. Helaas verspreekt de vrouw van Hollander zich, zij worden verraden en een week later zitten zij op transport naar het vernietigingskamp Sobibor en worden zij bij aankomst direct om het leven gebracht.

Han Hollander
Geboren: 05-10-1886
Vermoord met zijn gezin op 09-07-1943.

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog wordt er aanvankelijk weinig geschreven en gesproken over de Joden vervolging in het algemeen en de afloop van het gezin Hollander in het bijzonder. Vogt heeft nooit toegegeven op eigen initiatief Hollander al in de eerste maand van de bezetting onnodig te hebben ontslagen. Voor hem rest een standbeeld bij de omroep in Hilversum. Het eerbetoon voor "HAN HOLLANDER: DE EERSTE RADIOSTEM VAN HET NEDERLANDSE VOETBAL" door Govert van Brakel is een zeer terechte hommage voor één van de vooroorlogse grootheden uit de Nederlandse Sportwereld.

Dank aan: Govert van Brakel, Wikipedia en een reeks artikels over het leven van Han Hollander.

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column