"HET SCHAATSSEIZOEN 2023 - 2024 IS TEN EINDE"

2024-03-15, door: George Sieverding

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column

Tegenwoordig worden alle grote kampioenschappen indoor afgewerkt, met Thialf in Heerenveen als publiekstrekker nummer één. Eén van de snelste laagland banen, doch qua tijden regelmatig overtroffen door de indoor hoogland banen. Om op "snel ijs" te kunnen trainen moest er tot voor kort een verre reis worden gemaakt. De Utah Olympic Oval in Salt Lake City, op 1400 meter hoogte, staat bekend als de snelste baan ter wereld. Geopend in 2000, staan er nu al bijna 100 wereldrecords geregistreerd. Om de energie vretende reizen over de oceaan te voorkomen zal vermoedelijk worden gekozen voor de nieuwe indoor ijshal in Zakopane, gelegen in Polen vlak bij de grens van Slowakije, op 900 meter hoogte.
Rest het Italiaanse Baselga op 1.000 meter hoogte, om prettig te kunnen trainen in de open lucht. Nu de winterspelen van 2026 aan Italië zijn toegewezen is het niet onmogelijk dat de baan in Baselga ook wordt vervangen door een indoor baan.
Overdekte banen zijn van deze tijd. Uiteraard allemaal kunstijsbanen. Het begon echter tegen het einde van de negentiende eeuw allemaal op natuurijs in...............Nederland!
In 1889, 1890, 1891 werden in Amsterdam de officieuze wereldkampioenschappen georganiseerd. Deze konden in 1892 geen doorgang vinden vanwege de dooi. 1892 was ook het jaar dat de ISU (Internationale Schaats Unie) werd opgericht. Dat betekende in 1893, wederom in Amsterdam de eerste officiële wereldkampioenschappen met de legendarische Haarlemmer Jaap Eden als winnaar. Een prestatie die hij in 1895 (Hamar) en 1896 (Sint-Petersburg) herhaalde.
Tussen 1893 en 2024 zijn er ontzettend veel ontwikkelingen geweest.

De eerste wereldkampioenschappen (1893) werden georganiseerd op een ijsbaan achter het museumplein in Amsterdam. 8 deelnemers uit 4 landen volbrachten het klassement. De winnende tijden: 51,2 - 2.49,2 - 9.59,0 en 20.21.4 (WR).
In de loop der jaren voltrok zich een ware metamorfose van de van vorst afhankelijke ijsbanen via kunstijsbanen naar de fantastische indoor Ovals.
Uiteraard droeg deze ontwikkeling bij aan de gigantische vooruitgang in tijden.
Vermoedelijk zal het ook niet lang meer duren of hele banen worden ver- en geplaatst.
Deze ontwikkeling hebben wij al gezien bij het zwemmen en komend weekeinde wordt een ijsvloer in het Rotterdamse Sportpaleis Ahoy gelegd voor het WK shorttrack.

De traditionele schaats is al duizenden jaren oud. Er is informatie over een schaats van 5.000 jaar geleden. In de negentiende eeuw werd er gereden op houten Friese doorlopers, vrijwel direct gevolgd door schoenen met ijzers eronder.
In de jaren vijftig kwamen de zogenaamde "stalen Noren" op de markt.
DE grootste vooruitgang kwam echter tot stand na een Nederlandse uitvinding de "klapschaats".
Belangrijke voorwaarden voor een optimale schaats: ronding, buiging, afmeting, materiaal eigenschappen, vervorming door inwerkende krachten etc..
Tijdens het afgelopen WK werd veel gesproken over de verschillende ijzers voor sprinters en stayers. Met name de keuze van de juiste ijzers blijkt de, vroeger veel voorkomende, valpartijen in de bochten te voorkomen.

Tijdens de wereldtitel van Jaap Eden (1893) bestond zijn "schaatskleding" uit gewone kleren, met laarzen, jas en pet.
Geleidelijk begreep men dat deze kleding veel weerstand opriep en niet gemakkelijk was om in te rijden.
De kleding werd aangepast. Meer aerodynamisch gemaakt.
Totdat in de jaren zeventig de Zwitser Franz Krienbühl met het strakke ijspak ging rijden.
Echt schaatsen kon Krienbühl niet doch dankzij de fors verminderende weerstand kon hij meekomen en uiteraard leidde dat tot een algemene acceptatie en introductie.
De huidige TeamNL pakken zijn ontwikkeld in een teststraat.

In de eerste periode van het wedstrijdschaatsen namen de sporters op eigen kosten deel.
Dat gebeurde gedurende tientallen jaren totdat er een keuzecommissie werd ingesteld. Deze deed vervolgens een voordracht aan het bestuur van de Bonden.
Geleidelijk werden de kosten voor een wedstrijd geheel of gedeeltelijk voldaan*. Er kwamen gekwalificeerde trainers. Daarna dagvergoedingen, gevolgd door redelijke salarissen.
*Nog altijd moeten in sommige landen de sporters kun eigen reis- en verblijfkosten geheel of gedeeltelijk betalen. Zoals in grote schaatsnaties als Noorwegen en de Verenigde Staten.
Nederland is duidelijk trendsetter op vrijwel alles het schaatsen betreffende. Zo ook bij de ontwikkeling van de professionele teams.
Aarzelend begon alles met individuele sponsoring. Grootheden als Ard Schenk en Kees Verkerk, veelvuldig Olympische- wereld- en Europees kampioen, startten hiermee doch werden direct tot professional verklaard en uitgesloten voor deelname aan wedstrijden.
In de periode Rintje Ritsma, bijgenaamd "de Beer van Lemmer", de jaren negentig waarin hij 4* WK en 6* EK wist te worden, accepteerde men de individuele sponsoring.
Dat nam een dusdanige vlucht dat er professionele teams ontstonden met fikse budgetten.
In Nederland zijn er op dit ogenblik een aantal professionele organisaties met Jumbo-Visma, Reggeborgh, Zaanlander en IKO als meest bekende en succesvolle ploegen.
Veel buitenlanders hebben zich bij een Nederlandse ploeg aangesloten waarvan het Amerikaanse schaatsfenomeen Jordan Stolz de meest bekende en succesvolle is (team Zaanlander). Bart Swings (België) heeft de meest "dienstjaren" in een Nederlandse ploeg.
De afgelopen jaren is er ook een internationaal team van de grond gekomen. Team Gold onder leiding van de Nederlander Johan de Wit.

Noorwegen, Rusland en Nederland hebben door de jaren heen bekende en succesvolle trainers / coaches voortgebracht.
In het verre verleden waren Anton Huiskes (echte docent), Leen Pfrommer (militair) en meest recent Henk Gemser ("eerst met het ijs in gesprek gaan") de gezichten van de trainersgilde.
Tegenwoordig lijkt de Nederlandse trainersgilde vrijwel de hele schaatswereld te beheersen.
Jumbo-Visma (Jac Orie), Reggeborgh (Gerard van Velde), Zaanlander (Jillert Anema) en IKO (de broers Erwin en Martin ten Hove) geven leiding aan de eerder genoemde teams.
Dan functioneren nog Nederlanders in het buitenland, China (Jan Bos) of langdurig in Nederland gefunctioneerd hebbende trainers als de Noorse trainer de Nederlander Brigt Rykkje, de Oekraïense Nederlander Kosta Poltavets, jaren trainer van Rusland, Michel Mulder van België, voorheen Bart Veldkamp en ga zo maar door.
Nederland heeft de best opgeleide en ervaren trainers.

Voor belangstellenden volgt tenslotte een overzicht van de ontwikkelingen van grote toernooien.

De eerste wereldkampioenschappen, alleen voor mannen, gingen van start met een viertal afstanden te weten 500 - 1500 - 5.000 en 10.000 hetgeen tot op de dag van vandaag nog altijd geschied. De winnaar van het wereldkampioenschap was hij die de kortste totaaltijd over 4 afstanden behaalde of minimaal 3 afstanden wist te winnen.
Sven Kramer is met 9 wereldtitels de meest succesvolle allrounder.
Het landen medaille klassement tot en met 2024:
1.NED 40 - 20 - 30 - 90
2.NOR 36 - 35 - 32 - 103
3.FIN 9 - 10 - 3 - 22
Rusland en de Sovjetunie behaalden gezamenlijk: 11 - 18 - 12 - 41 medailles
De Verenigde Staten, pas kort aan het front,: 9 - 5 - 5 - 19.
Vanaf 2020 is het jaarlijkse allround kampioenschap vervangen door een 2-jaarlijkse titelstrijd.

Bij de dames organiseerde de ISU in 1933 - 1934 en 1935 officieuze wereldkampioenschappen. Vanwege het succes volgde in 1936 het eerste officiële wereldkampioenschap.
De Duitse Gunda Niemann is met 8 wereldtitels de meeste succesvolle dame.
Irene Wüst volgt met 7 wereldtitels.
Het landenklassement tot en met 2024:
1.RUS 24 - 26 - 21 - 72 *¹
2.GER 22 - 20 - 10 - 52 *²
3.NED 17 - 12 - 22 - 51
*¹ RUS is de optelling van de Sovjet Unie en Rusland.
*² GER is de optelling van Oost- en West Duitsland.
Vanaf 2020 is het jaarlijkse allround kampioenschap vervangen door een 2-jaarlijkse titelstrijd.

In 1970 werd het wereldkampioenschap sprinten ingevoerd. 2*500 en 2*1.000 meter.
De Nederlander Gerard van Velde, de huidige succesvolle trainer van Reggeborgh, is de sporter met de meeste starts namelijk 15* (1991 - 2007).
De Rus Igor Zjelezovski is met 6 wereldtitels recordhouder.
Het landenklassement tot en met 2024:
1.RUS 13 - 8 - 6 - 27*
2.NED 8 - 8 - 14 - 30
3.USA 8 - 7 - 8 - 23
Vanaf 2020 is het jaarlijkse allround kampioenschap vervangen door een 2-jaarlijkse titelstrijd.

Gelijk met de heren werd het wereldkampioenschap voor de dames in 1970 voor de eerste keer georganiseerd.
De Duitse Karin Enke heeft met 6 wereldtitels bij de dames het record.
Het landenklassement tot en met 2024:
1.GER 18 - 11 - 9 - 39 *
2.USA 13 - 16 - 9 - 38
3.CHN 5 - 5 - 3 - 13
7.NED 3 - 7 - 10 - 20
Vanaf 2020 is het jaarlijkse allround kampioenschap vervangen door een 2-jaarlijkse titelstrijd.

Sedert 1924, heren, en 1932, dames, staat het schaatsen op het programma.
Aanvankelijk alleen de onderdelen van het allround klassement.
Later werden de 1.000 meter, de ploegenachtervolging en de massastart toegevoegd.
Er werd echter niet gestreden om het allround klassement doch om individuele afstanden.
Irene Wüst is de meest succesvolle dame met 6 - 5 - 2 - 13
De Fin Clas Thunberg de meest succesvolle heer met 5 - 1 - 1 - 7
De landenklassementen tot en met 2022:
Heren
1.NOR 27 - 29 - 29 - 84
2.NED 25 - 30 - 26 - 81
3.USA 20 - 13 - 8 - 41
Dames
1.NED 23 - 14 - 15 - 52
2.RUS 14 - 9 - 14 - 37 *¹
3.GER 12 - 14 - 9 - 35 *²
*¹ RUS is de optelling van de Sovjet Unie en Rusland.
*² GER is de optelling van Oost- en West Duitsland.

Toekomst
De toekomst van het Nederlandse schaatsen ziet er goed uit.
Toch verschijnen er donkere wolkjes aan de horizon.
Vergelijkbaar met het zwemmen lijkt de belangstelling en het niveau voor de lange afstanden bij de mannen niet langer te kunnen tippen aan bijvoorbeeld de Noren.
Of de jarenlange Nederlandse hegemonie op de lange afstanden langdurig ten einde is gekomen zal blijken uit de opkomst van nieuw talent.

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column