VERONA EN STEFAAN: DE ANDERE KANT VAN DE MEDAILLE

2021-02-03, door: George Sieverding

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column

Afgelopen week, tijdens één van de vieringen vanwege mijn 73e verjaardag, mocht ik eindelijk het boek over Verona van de Leur in ontvangst nemen. Deze voormalige topturnster vertelt haar ware verhaal in "Verona van de Leur". Het verhaal vertoont legio overeenkomsten met het boek "100 meter tegenslag" van oud topzwemmer de Stefaan Maene. Deze overeenkomsten worden beschreven in "Het bizarre leven van een voormalig sportvrouw van het Jaar" en "Het ongewone leven van een zwemkampioen". Verona van de Leur geboren op 27 december 1985 in Gouda en Stefaan Maene geboren op 13 mei 1972 in Gistel (België) doen letterlijk en figuurlijk een boekje open over bijzondere leven als jeugdige kampioenen.

Verona scoort in haar jeugdperiode maar liefst zes nationale jeugdtitels, vier tweede en eveneens vier derde plaatsen. Slechts 14 jaar volgen er twee bronzen medailles tijdens de Europese Jeugdkampioenschappen. Nauwelijks één jaar later, als debutante tijdens het NK voor senioren 2001, verovert deze prima donna maar liefst 4 titels waaronder die op de meerkamp. Een prestatie die een jaar later wordt herhaald. In hetzelfde jaar tijdens de finales om de wereldbekers volgen er twee bronzen en één gouden medaille. Het is nog altijd 2002 als Verona tot Sportvrouw van het Jaar wordt gekozen en daarmee terecht komt in een rijtje illustere voorgangsters zoals Yvonne van Gennip (schaatsen), Leontien van Moorsel (wielrennen) EN Inge de Bruijn (zwemmen), allen één- of meervoudige Olympische Kampioenen. De verwachtingen zijn derhalve extreem hoog gespannen waarbij de buitenwereld geen idee heeft wat er zich achter de schermen allemaal afspeelt.

Stefaan wordt op zijn twaalfde al drie keer Belgisch kampioen. Deelname aan de Europese Jeugdkampioenschappen (1988). Enkele weken later, tijdens de Belgische Kampioenschappen, 5 keer goud en éénmaal zilver. Records op records volgen. Nogmaals een deelname aan een EJK, gevolgd door deelname aan het EK voor senioren in 1991 met als klap op de vuurpijl deelname aan het WK in Australië.
Stefaan verbetert en passant tientallen Belgische records, het worden er uiteindelijk zelfs 78, op vrijwel alle zwemdisciplines. Tijdens het US Open in 1994: 3* winst op de 400 wisselslag, 100 en 200 rugslag en een tweede plaats op de 200 vlinderslag. Alle klasseringen in de top-5 wereldranking. Tevens de ereprijs voor de beste zwemmer US Open 1994. De trein van het succes dendert maar door en lijkt nauwelijks te stoppen. Deelname aan de Olympische Spelen in 1992 met een finale plaats. "Dat je geluk pas merkt, als het voorbij is, zou ik slechts veel later beseffen".

Verona start haar turncarrière bij de vereniging T.O.O.S. (Tot Oefening Onzer Spieren) in Waddinxveen met als trainer Theus van Vliet. Al snel volgt een plaats in de jeugdselectie waarbij Theus haar en haar ouders duidelijk maakt dat het hierbij puur om zaalvulling gaat. "Ik hoefde niet de illusie te hebben dat ik ooit een turntopper zou worden. Door die kromme knieën en die slechte voeten was ik totaal ongeschikt voor topsport." Vermoedelijk door bijzondere gedragingen van Theus wordt in 1992 het team opgeheven.
Op naar Pro Patria in Zoetermeer. In het tweede seizoen, nog maar 8 jaar oud, volgt promotie naar de A-lijn, het hoogste niveau in Nederland waar Frank Louter de scepter zwaait. Het aantal trainingsuren gaat van 2 uur per week naar ruim 30 uur! Frank zal haar begeleiden zowel bij Pro Patria als bij de KNGU (Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie) waar hij als bondscoach functioneert.
Verona ondergaat, net als andere topturnsters in spé, een regime dat kan leiden tot successen doch waaraan enorme ethische risico's kleven waarvan wij in het laatste decennium helaas kennis hebben moeten nemen. De intimidaties passen niet tegenover volwassenen in het algemeen en uiteraard al helemaal tegenover kinderen in het bijzonder. Alles, zelfs zwaar fysiek letsel, moet worden geaccepteerd. "Het vervelende was dat wij van de bond nooit onze emoties mochten tonen als wij met journalisten spraken. Wij mochten bijvoorbeeld nooit zeggen dat wij geblesseerd waren."
Tijdens een wedstrijd in Griekenland 2003 gaat het door een verkeerde inschatting fout bij Verona tijdens de landing. De behandelend arts meldt: gescheurde gewrichtsbanden, inwendige bloedingen en botsplinters en adviseert onmiddellijk te opereren. De KNGU en de bondsarts verwerpen deze mening. De trainingen worden hervat ondanks de ondragelijke pijn. Het begin van het einde is in zicht.

Stefaan sluit zich aan bij een zwemgroepje van juffrouw Annie in Gistel. Tweemaal per week een uurtje amuseren. Vrij snel nadien volgt de overstap naar Oostende bij de vereniging ROSC (Royal Ostend Swimming Club). Van een 25 meter bad naar een 50 meter zout water bassin, een gigantische stap voor een jong mannetje. Ook ditmaal wordt het aantal "trainingen" vooralsnog beperkt tot tweemaal één uur. Geleidelijk loopt het aantal trainingsuren op, de resultaten worden beter en opname in de selectie van Georges Verhelst volgt. Georges wordt echter ontslagen. Dan maakt Stefaan een vooralsnog beslissende stap door naar Brugge, BZK (Brugse Zwem Kring) van trainer Stefaan Obreno. Stefaan O. is op dat ogenblik de coming man onder de Belgische top trainers. Successen volgen in rap tempo. Ervaring opdoen in Barcelona (1992) en dan oogsten in Atlanta (1996). Geleidelijk sluipt er een kink in de kabel. Clubgenote Brigitte Becue nadert eveneens de wereldtop en wordt het lief van trainer Stefaan O. Het einde tussen zwemmer Stefaan en trainer Stefaan O. is nabij. De bom barst. De reactie van het BOIC (Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité): een aangetekende brief "beurs bevroren en als je je niet rap herpakt, dan wordt ook je kilometervergoeding geschrapt en moet je je wagen inleveren".

Verona start haar turncarrière net als ieder kind. Lid worden van een vereniging. Contributie betalen. Reiskosten en inschrijfgelden voor wedstrijden voor eigen rekening. Aanvankelijk zijn de kosten laag en te betalen voor het gezin van de Leur. In sommige gevallen ontvangt een trainer een vergoeding van de vereniging. Als Verona gedwongen door het stoppen van de selectie bij T.O.O.S. de overstap maakt naar het professionelere Pro Patria dan blijven de genoemde kosten vooralsnog ongeveer gelijk met uitzondering van het dagelijks heen en weer rijden. De trainer van Pro Patria is volledig professional en ontvangt salaris van de club en als bondscoach eveneens geld van de KNGU.
Het moment van sponsoren, betalingen voor demonstraties, prijzengeld en dergelijke breekt aan. Dan gebeurt er iets waarbij de professionele trainer Frank zich allesbehalve professioneel opstelt. Hij maakt duidelijk dat prijzengeld gedeeld moest worden: 10% voor de vereniging, 30% voor hem en 60% voor de sporter. Dat geld moet direct na een wedstrijd of demonstratie in een blanco envelop aan hem worden overhandigd. Niet akkoord: thuis blijven. Pure chantage. Is Frank een uitzondering? Zie de epiloog!

Stefaan komt uit een gezin dat voor reizen geld noch tijd heeft. De kosten in Gistel vallen nog mee doch de overstap naar Oostende doet de reiskosten toenemen en er moet contributie worden betaald. Vader functioneert als privé chauffeur. Na verloop van tijd wordt de rit Gistel - Oostende een dagelijkse activiteit. Net als in Nederland zijn de trainers veelal liefhebbers en ontvangen nauwelijks een vergoeding. Op zestienjarige leeftijd maakt Stefaan de overstap naar BZK, de club van Stefaan Obreno.
Ook bij Stefaan breekt het moment van sponsoren en dergelijke aan. Maar in tegenstelling tot turntrainer Frank heeft Stefaan O. alles over voor zijn sporters en zij hoeven hem niet te betalen. Stefaan had sponsors, een wedde en een auto, maar de definitieve breuk is op komst. Dan verschijnt Sidney Appelboom in beeld. Deze voormalige Belgische top schoolslag zwemmer neemt het commando over en zegt "het kost je wel negenhonderd euro per maand".

Uiteindelijk besluit Verona Frank te verlaten. Murw gebeukt door de vernederingen. Fysiek "mishandeld". Nog geen 18 jaar maakt zij de overstap naar De Hazenkamp in Nijmegen. De Russische succestrainer Boris Orlov en Esther Heijnen zwaaien daar de scepter. Spijt van de overstap: neen. Alleen spijt dat de beslissing niet eerder is gevallen. Boris blijkt de geschikte trainer. De handicap: nog altijd de niet genezen enkel. Operatie noodzakelijk. Deze operatie zou doorgang kunnen vinden met toestemming van de KNGU en de bondsarts. "We sturen je door naar het ziekenhuis maar willen niet dat hier verder nog over gesproken wordt." Verona moet benadrukken dat de KNGU en de bondsarts geen blaam treffen. Na de operatie zit sporten er voorlopig niet in. Het gevecht dat volgt is de strijd tegen het toenemende gewicht. De 55 kilo loopt al snel op naar 70 kilo. Maar topsportster Verona overwint ook deze strijd en komt terug tot 57 kilo. Het genezingsproces kost tijd en die tijd is er nauwelijks vanwege selectie momenten. Deze verlopen dan ook dermate slecht dat de beslissing om definitief te stoppen nog slechts een kwestie van weken is. Stoppen en eten en wederom snel op 70 kilo. In één klap geen doel meer. Verona wordt zwaar depressief. Uiteindelijk ziet zij nog maar één uitweg: zelfmoord, een poging die Verona gelukkig niet door zal zetten.

De overstap van Stefaan vanuit het Spartaanse regime in Brugge naar Sidney in Antwerpen blijkt omgeven door een te groot aantal hindernissen. Een enorme hoeveelheid problemen vanwege zijn huwelijk met de Italiaanse Donna, zijn strijd tegen de toenemende hoeveelheid kilo's (145!), het vele reizen, de uitdagingen en het gebruik van Anabolica en Clenbuterol, iedere nieuwe keuze van Stefaan blijkt een verkeerde. Dan komt het moment dat hij zwaar depressief zijn kinderen vaarwel zegt en vervolgens alle pillen die hij kan vinden slikt en wegzakt. Stefaan beschrijft dit als volgt: "Ik kreeg het steeds kouder, dat is het laatste wat ik mij herinner. Ik zag een fel licht. Oogverblindend en ook mooi. Het kwam steeds dichter. Daarna was ik weg. Ik was gelukkig." 2 dagen later komt Stefaan bij en denkt: "Wat ben ik toch een sukkelaar. Zelfs doodgaan kan ik niet."

Naast de vele bovengenoemde overeenkomsten mag in deze Column de rol van ouders eigenlijk niet ontbreken maar hier betreft het enorme verschillen tussen de ouders van Verona en die van Stefaan.
Voor de ouders van Verona staat haar turncarrière op de eerste plaats. Door de medailles en de publiciteit ontstaat in hun ogen aanzien. Dat neemt nog toe als er ook financiën aan te pas komen. Daar gaat het, naar later zal blijken, ook helemaal fout. Het beheer van haar financiën doet vader want Verona is nog minderjarig. Met een vast zakgeld per maand en de herhaalde uitspraken "Je wilt toch dat er straks nog wat op die rekening staat? Nou dan moet je dus niet zo klagen." Uiteindelijk zal blijken dat de ouders van Verona haar geld gebruiken voor het huishouden en uiteindelijk veroordeelt de rechter, na een bodemprocedure, haar ouders om maar liefst € 80.992,61 terug te betalen. Daarmee is dan ook het contact tussen Verona en haar ouders definitief verbroken.

Bij Stefaan is het tegenovergestelde het geval. Vader en moeder hebben alles over voor hun kinderen waarbij Stefaan hetzelfde wordt behandeld als de anderen. Zij doen alles wat binnen hun mogelijkheden liggen, zijn bescheiden, op een gepaste wijze trots en helpen Stefaan waar nodig.

Als trainer / coach van vele honderden sporters ben ik in de afgelopen jaren diverse keren geconfronteerd met hierboven genoemde zaken. Ouders die in hun nog jonge kinderen al toekomstige kampioenen zagen. Sporters die nauwelijks of helemaal niet met de enorme druk om konden gaan. Dit heeft meerdere keren geleid tot zware depressies met bijvoorbeeld anorexia tot gevolg of erger nog een succesvolle zelfmoord.
In al die tijd werd ik ook meerdere keren geconfronteerd met financiële malversaties. Zeer recentelijk werd ik nog zijdelings betrokken bij een situatie waarin de sporter een substantieel deel van de NOC/NSF uitkering maandelijks in een blanco envelop aan de bondstrainer moest overhandigen. De gevolgen: een aanslag door de belastingdienst die niet kon worden voldaan en de betreffende bond hulde zich in stilzwijgen.
55 jaar trainer /coach heeft mij vele hoogte- en dieptepunten bezorgd. Nog altijd geef ik training maar mijn benadering van de sport en de sporters is de afgelopen jaren flink veranderd. Dat geldt echter niet voor de almachtige instituties (NOC/NSF - sportbonden - "topverenigingen" - "toptrainers") waar de medailleoogst belangrijker is dan individuele sporters.

Nieuwe column    <    Overzicht    >    Oude column